Banan – charakterystyka gatunku, uprawa
Banany to jadalne owoce rośliny z rodziny bananowatych (Musaceae Juss). Gatunek ten występuje na całym świecie w ponad 70 odmianach różniących się od siebie kształtem, smakiem i wyglądem. Niemal wszystkie gatunki bananów spożywane w dzisiejszych czasach pochodzą od dwóch dziko rosnących gatunków – Musa acuminata i Musa balbisiana. Z uprawy bananów słyną tereny międzyzwrotnikowej Azji, Afryki i Australii. Owoce banana wyrastają z przeogromnej byliny wyglądającej jak wielka palma. Liczne korzenie przybyszowe bananowca składają się w grube kłącza, z których wyrasta „pień” palmy. Roślina charakteryzuje się szybkim tempem wzrostu, przy dogodnych warunkach może osiągnąć nawet 10 metrów w przeciągu roku.
Banany – wartości odżywcze
W przeciwieństwie do innych owoców banany zawierają dużo białka. Są dobrym źródłem witamin C, B1, B2, PP, B6, kwasu foliowego i kwasu pantotenowego. Banany są również bogate w minerały jak potas, magnez, miedź, mangan i fluor oraz stanowią źródło błonnika. Zawierają również tryptofan – aminokwas, który organizm przetwarza w serotoninę zwaną hormonem szczęścia. Wysoka wartość energetyczna bananów (96 kcal/100 g) czyni z nich wysokoenergetyczną przekąskę. Gdy dopada nas zmęczenie i senność, należy sięgnąć po banana, a ten skutecznie postawi nas na nogi i doda nam energii.
Banany – właściwości zdrowotne
Banany obniżają ciśnienie tętnicze krwi. Dzieje się tak z powodu wysokiej zawartości potasu oraz niskiej zawartości sodu. Ze względu na przeciwstawne działanie tych dwóch makroelementów (potas obniża ciśnienie krwi, a sód je podnosi) zachowanie równowagi pomiędzy nimi jest bardzo istotne w organizmie. Jest to ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu krążenia i gospodarki elektrolitowej organizmu.
Banany wpływają pozytywnie na psychikę i działają korzystnie na układ nerwowy. Banany są bowiem źródłem magnezu, który reguluje emocje i łagodzi nerwy. Suplementować ten minerał powinny osoby borykające się z obniżonym nastrojem, stanami depresyjnymi i lękowymi, problemami z koncentracją, cierpiące na przewlekły stres, chroniczne zmęczenie, nerwice i bezsenność. Oprócz magnezu banany zawierają także tryptofan. Podczas jego rozkładu w organizmie wytwarzana jest serotonina nazywana potocznie hormonem szczęścia.
Banany pomagają w chorobie wrzodowej. Dzięki swojej miękkiej i delikatnej strukturze nie drażnią mechanicznie układu pokarmowego, zaleca się więc ich spożywanie osobom chorym na wrzody żołądka. Substancje zawarte w bananach łagodzą także stany zapalne i neutralizują kwaśną treść żołądkową.
Banany polecane są również w trakcie intensywnego wysiłku fizycznego i umysłowego. Często stanowią przekąskę dla sportowców uprawiających sporty wytrzymałościowe, np. maraton czy triatlon. Owoce te są źródłem łatwo przyswajalnych węglowodanów dostarczających organizmowi odpowiedniej ilości energii. Im bardziej dojrzały owoc, tym mniej w nim skrobi, a więcej cukrów prostych – w głównej mierze glukozy stanowiącej główne „paliwo” dla mózgu i mięśni. Nagłe i niebezpieczne dla zdrowia wahania stężenia glukozy we krwi kontrolowane są przez obecny w bananach błonnik pokarmowy. Spowalnia on trawienie pokarmów i wchłanianie cukrów, stabilizując w ten sposób stężenie glukozy we krwi. Należy mieć jednak na uwadze, że ze względu na wysoką zawartość cukrów prostych spożycie bananów powinni kontrolować i ograniczać pacjenci z cukrzycą.
Banany wzmacniają odporność. Ważną rolę w procesach odpornościowych odgrywają witamina C i witamina E. Uczestniczą one między innymi procesach przeciwutleniających. Są zmiataczami wolnych rodników. Mechanizmy obronne i immunologiczne organizmu stymuluje także występująca w bananach witamina B6. Bierze ona udział w produkcji przeciwciał i krwinek czerwonych. Korzystnie na układ odpornościowy wpływają także zawarte w owocach selen, cynk, miedź i magnez.
Banany wspomagają odchudzanie. Pomimo swej wysokiej wartości energetycznej zawierają „zdrowe kalorie”. Spożywane z umiarem mogą wspomóc redukcję masy ciała. Wspomniany już wcześniej tryptofan bierze udział w regulacji przemiany materii, co ogranicza łaknienie. Witamina B6 i mangan usprawniają trawienie przez uczestnictwo w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek. Z kolei obecność błonnika pokarmowego pochłaniającego wodę i pęczniejącego w żołądku wywołuje uczucie sytości i na długo zaspokaja głód.
Banany – zastosowanie w kuchni i kosmetyce
Warto zawsze mieć w kuchni kilka bananów. Są to owoce, które oprócz spożywania w postaci surowej można wykorzystać jako dodatek do sałatek owocowych, deserów i przetworów, m.in. soków czy dżemów. Banany stosowane w formie chipsów są składnikiem zdrowego musli. Również można z nich upiec chleb bananowy, babeczki czy ciasto.
Przepis na chlebek bananowy
Składniki:
- 4 jajka,
- 1 szklanka cukru,
- 200 g masła,
- 4 banany,
- 2 i pół szklanki mąki pszennej,
- 2 i pół łyżeczki proszku do pieczenia,
- 1 łyżeczka sody oczyszczonej,
- szczypta soli,
- 1 szklanka wiórków kokosowych,
- 1 szklanka posiekanych orzechów.
Sposób przyrządzenia
Piekarnik rozgrzewamy do 180°C. Do dużej miski wbijamy jajka i miksujemy z cukrem, roztopionym w rondelku masłem i rozgniecionymi widelcem bananami. Składniki dokładnie mieszamy do uzyskania gładkiej masy. W drugiej misce mieszamy przesianą na sitku mąkę pszenną wymieszaną z 2,5 łyżeczki sody oczyszczonej. Składniki obu misek łączymy ze sobą i dodajemy wiórki kokosowe. Siekamy ulubione orzechy i wsypujemy do masy bananowej.
Banany korzystnie działają na naszą skórę. Mają właściwości ujędrniające, uelastyczniające i zmiękczające. Nadają się również do odświeżania skóry. Dzięki dużej zawartości składników nawilżających i odżywczych spowalniają procesy starzenia się skóry, powstawanie zmarszczek i plam starczych.
Banany są składnikiem różnych maseczek dla każdego typu cery – stanowią ich podstawę, a z dodatkami mają podwójne działanie! Idealnie sprawdzają się także w maskach do włosów.
Przepis na bananową maseczkę odżywiającą i poprawiającą koloryt skóry
Do wykonania maseczki należy wybrać dojrzałego miękkiego banana. Do obranego i rozgniecionego widelcem banana dodajemy 1 łyżeczkę oleju z pestek winogron, może być to również oliwa z oliwek czy olej z awokado. Całość dokładnie mieszamy do uzyskania stosunkowo gładkiej masy, nakładamy na oczyszczoną skórę twarzy, szyję i dekolt. Po 20 minutach maseczkę ściągamy za pomocą wacika nasączonego ciepłą wodą, a skórę smarujemy kremem nawilżającym.
Klaudia Niemira
Dietetyk kliniczny, specjalista ds. żywienia
Bibliografia
Grotto D., 101 produktów dla zdrowia i życia, Poznań 2010.
Kunachowicz H. et al., Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw Warszawa 2009, 72–80.
Szczepanik G., Bakan A., Lisiecki S., Wpływ sposobu przechowywania i pakowania na wybrane zmiany fizyczne bananów w w czasie przechowywania, „Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis. Agricultura, Alimentaria, Piscaria et Zootechnica” 2009, 09, 67–78.
Majewska M., Banany – właściwości i wartości odżywcze. Jakie witaminy mają banany? „Poradnik Zdrowie”, poradnikzdrowie.pl/zywienie/co-jesz/banany-wlasciwosci-i-wartosci-odzywcze-jakie-witaminy-maja-banany_41377.html (06.12.2017).
Komentarze